|
بوونگه‌رایی
بوونی مرۆڤ وه‌كو هه‌موو هه‌بوویه‌كی دیكه، بونیادی ئۆنتۆلۆجی
و خه‌سڵه‌تی تایبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌یه. ئه‌و
تایبه‌تمه‌ندییه‌ی، جیاوازیه‌كی بنه‌ڕه‌تی له نێوان ئه‌م و
هه‌بووه‌كاندا په‌یدا ده‌كات.
تایبه‌تمه‌ندیه‌تی بوونی
مرۆڤیش له چه‌ند خاڵێكدا كۆده‌بێته‌وه:
یه‌كه‌م، بوونی مرۆڤ به پێچه‌وانه‌ی
هه‌بووه‌كانه‌وه، پێش ناوه‌ڕۆكی ده‌كه‌وێت و ناوه‌ڕۆكی له
بوونیدایه.
دووه‌م، ناوه‌ڕۆك ده‌سته‌یه‌ك خسڵه‌تی
نه‌گۆڕ و پێدراو نیه
و ئه‌و پڕۆژانه‌یه، که مرۆڤ خۆی هه‌ڵیانده‌بژێرێت و
به‌ئه‌نجامیان ده‌گه‌یه‌نێت.
سێیه‌م، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی مرۆڤ به‌بێ ناوه‌ڕۆك
په‌یدا ده‌بێت و خۆی ناوه‌ڕۆك بۆ خۆی داده‌هێنێ، ئه‌وا
ناته‌واوه و بوونێكی پڕی نیه.
چواره‌م، بوونی مرۆڤ
ئاگامه‌ندانه‌یه، یان مرۆڤ ئاگامه‌ندییه
و ئاگامه‌ندانه هه‌وڵی تێگه‌یشتنی بوون ده‌دات و ده‌یه‌وێت
خۆی ته‌واو بكات.
بوونگهرایهتی ڕادیكاڵانه، بۆچوونه زاڵبوه‌كانی ئه‌ریستۆ و
دێكارت ڕه‌تده‌داته‌وه
و زه‌مینه‌یه‌كی نوێی فه‌لسه‌فیمان بۆ ئاماده‌ده‌كات. با
بزانین له چ ڕوویه‌كه‌وه، یان بۆچی بوونگهرایهتی
ڕادیكاڵانه‌یه؟
بوونگهرایهتی له دوو ڕووه‌وه
ڕادیكاڵانه‌یه،
یه‌كه‌م، له ڕهتدانهوهی بیروباوه‌ڕه
فه‌لسه‌فیه‌كانی له‌پێشتر
و له ڕوویه‌كی دیكه‌وه، له پێشخستنی بوون و دواخستنی
ناوه‌ڕۆكدا،
دووه‌م، له
ههڵگێڕانهوهی كۆجیتۆكه‌ی دێكارتدا بۆ "(( من هه‌م،كه‌وابوو
من بیر ده‌كه‌مه‌وه ! ))".
هه‌ڵگێرانه‌وه‌ی كۆجیتۆكه‌ی
دێكارت بۆ ئێمه، هێنده‌ی ههڵگێڕانهوهی فه‌لسه‌فه‌ی هیگڵ
له لای ماركسه‌وه گرنگ و ڕادیكاڵه. دامه‌زراندنی
ناوه‌ڕۆكێكی له پێشتر و نه‌گۆڕ بۆ بوونی مرۆڤ، جه‌خت له‌سه‌ر
ئه‌و خاڵه ده‌كات، كه مرۆڤ، وه‌كو هه‌بوویه‌ک، پێش هاتنی بۆ
ناو جیهان، ناوه‌رۆكی له‌پێشتری له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتێكی
ده‌ره‌كییه‌وه بۆ سازكراوه و به‌و ناوه‌ڕۆكه پڕ و له‌پێشتر
و پێدراوه‌وه په‌یدا بوه. ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ر گۆڕانكاری و
هه‌ڵبژاردن و ئافراندنی ناوه‌ڕۆكی خۆیدا نیه و به ناچاری
ده‌ژی. ناچاره‌كی ڕهتدانهوهی ده‌سه‌ڵاتی داهێنان و
سه‌ربه‌ستی مرۆڤه و ڕێگه‌نادات مرۆڤ ناوه‌ڕۆكی خۆی ته‌واو
بكات و پڕۆژه‌كانی بوونی هه‌ڵبژێرێت.
به پێچه‌وانه‌ی ئه‌م
بۆچوونه ئایدیالیسته‌وه، ئێمه له‌و باوه‌ڕه‌داین ناوه‌ڕۆكی
مرۆڤ داهێنانه و سه‌ربه‌ستیش پێشمه‌رجێكی زه‌رورییه بۆ
بوونی. ئه‌گه‌ر مرۆڤ سه‌ربه‌ست نه‌بێت و پڕۆژه‌كانی بوونی
هه‌ڵنه‌بژێرێت ناوه‌ڕۆكی خۆی داناهێنێت. داهێنانی ناوه‌ڕۆكیش
له‌و حاڵه‌ته‌دا ڕووده‌دات،كاتێك مرۆڤ به‌بێ ناوه‌ڕۆكێكی
له‌پێشتر په‌یدا بێت و به ناته‌واوی بێته جیهانه‌وه، تاکو
بتوانێت ڕۆلی داهێنه‌رانه‌ی خۆی ببینێت.
|
